Welkom!
» Log in
» Registreer een nieuw account
Hoe tijdrijder Obree geschiedenis schreef op een obscure fiets
Gepost door Cecchini
Op verzoek van Horsie
Vijfentwintig jaar geleden viel een Schotse amateur het werelduurrecord van Francesco Moser aan. Graeme Obree slaagde op Old Faithful, de fiets die beroemd werd vanwege de wasmachinelagers.
John Volkers/ Volkskrant
De echte Old Faithful, de Ouwe Trouwe, staat in het nationaal museum van Schotland in Edinburgh. Twee replica’s zijn te zien in het Riverside Transport Museum in Glasgow, de komende dagen Europa’s sporthoofdstad. Faithful is een van de beroemdste fietsen uit de geschiedenis. Het katapulteerde de naam van Graeme Obree, de Vliegende Schot, in de sportgeschiedenis.
Tot die 24 uur in Hamar, waarin Obree het werelduurrecord van de Italiaanse wielerlegende Francesco Moser in twee pogingen aanviel, kende niemand de naam van de obscure tijdrijder. Een misverstand, vertelt hij in zijn woonplaats Kilmarnock. Hij had al jaren een man-tegen-man-duel gevoerd met Chris Boardman, de Brit die in 1992 olympisch kampioen individuele achtervolging werd. Zij tweeën kwamen als eersten op de tijdritten, daarna de rest ‘op minuten’. Alleen de Britse vakbladen schreven over hem.
Obree, tegenwoordig BBC-commentator, was een man van veel proberen en weinig lukken. Maar op nieuwjaarsdag 1993, hij had net een mislukking met een fietsenzaak achter de rug, kreeg hij het in zijn hoofd. Hij ging het werelduurrecord van Moser (51.151 meter) verbeteren. ‘Nee, niet aanvallen. Verbeteren. Ik vond het onacceptabel dat ik dat record niet had. Moser had ook maar twee armen en twee benen. Ik wist dat ik het kon.’
Dwaas idee
Het leek een dwaas idee van een wat mallotige coureur die zich als hardrijder in het peloton niet kon handhaven (‘de stopwatch was mijn vriend’). In zijn keuken ontwikkelde hij een fiets die hij op de achterkant van een enveloppe had ontworpen. ‘Een krabbel’, noemde hij de eerste schets.
Dat hij de lagers van een wasmachine gebruikte plus tal van andere goedkope producten – voor een bedrag van 70 pond, zegt de overlevering – maakte het verhaal meeslepend. Het oversteeg de atletische prestatie van Obree die zijn duel met de klok als uiterst pijnlijk omschreef. Hij verloor elk gevoel, van handen tot voeten, van kruin tot scrotum.
Nog meer dan de fiets, een witte constructie zonder de hoofdstang van zadel naar stuur, met een mountainbikestuurtje van 60 centimeter en met de smalst mogelijke trapas (65 millimeter), was de houding van de renner revolutionair. ‘Als een omaatje hing hij boven het stuur’, zo omschreef de Britse pers de stijl van Obree.
Revolutie
De Schot, die zijn jeugd veel was gepest en verlossing zocht op de fiets, had bedacht dat de skihouding voor de afdaling, de armen tegen de schouders, de ellebogen tegen het lijf, het bovenlichaam gevouwen, de beste positie gaf. Hij leunde op het kleine stuur, de kin boven het voorwiel, en zat in een andere, meer verticale hoek boven de trappers. Hij stond als het ware. Het leek een revolutie, het was een revolutie.
Dit voorjaar werd Old Faithful na 25 jaar voor het eerst getest in de windtunnel. Hoe verhielden Obree en diens fiets zich aerodynamisch bij een windstroom met een snelheid van 52,7 kilometer per uur in 1994, bij het tweede uurrecord van de Schot. Het was opzienbarend. Obree hoefde maar 350 watt te trappen op zijn wasmachinefiets. De meest geavanceerde baanfiets anno 2018 vergt 380 watt. Het betekende een voordeel van 1,5 kilometer per uur.
Botsing Hein Verbruggen
Dat een gekke Schot het werelduurrecord kaapte met een malle fiets en een abnormale houding deed de wereldbond UCI ingrijpen. In 1994 kwam de regelverandering, maar niet voordat Obree in Bordeaux het record had afgenomen van Boardman. Het werd 52.713 meter. Op de WK-baan van dat jaar, op Sicilië, kwam het tot een botsing tussen Obree en de officials van de UCI, geleid door de Nederlandse voorzitter Hein Verbruggen.
Obree in een koffietent in Kilmarnock: ‘Mijn zadel moest naar achteren. 5 centimeter. We kochten een dag tevoren een kinderzadel. Dat voldeed. Maar toen veranderde de UCI de avond tevoren de regel van het stuur. Ik ben toch gestart met mijn eigen stuur. Verbruggen probeerde mij te stoppen door de baan op te stappen, toen ik 3 kilometer onderweg was. Het was man tegen man. Ik had 3 seconden om na te denken. Ik zou geen centimeter zijn afgeweken, als Verbruggen was blijven staan.’
Superman-houding
De titelverdediger werd gediskwalificeerd. Een jaar later, een depressie voorbij omdat zijn broer Gordon was verongelukt, was hij terug. Op hoogte, in Colombia, en met een ander stuur pakte hij de titel op de 4 kilometer terug. Hij deed het in de zelfbedachte Superman-houding: twee armen gestrekt naar voren. Hij, de uitvinder tegen wil en dank, schreef opnieuw geschiedenis. De wereld kopieerde hem. Boardman reed een werelduurrecord in 1996 in die zit: 56.700.
De aerodynamische voordelen van de Superman-houding bleken later veel minder groot dan gedacht. Het was vooral een atletische prestatie. Obree: ‘Dat wil ik graag benadrukken. Want het gaat altijd over mijn fiets. Contractueel moest ik die meebrengen naar mijn optredens bij zesdaagsen. Ik was voor velen de gozer van die fiets, de aap van het trucje.’
Manisch depressief
Na zijn drie grote jaren verviel Obree, afgeserveerd bij de profploeg van Le Groupement omdat hij niet wilde meedoen aan de medicatie van het team, in zelfbeklag en zelfverwijt. Hij vond zichzelf een nietsnut, een vrouw en twee kinderen niet waard. Greep naar de fles. Of nog erger. Nadat hij voor de derde keer gered was van een poging zich het leven te benemen, werd de diagnose gesteld: manische depressiviteit met een persoonlijkheidsstoornis.
‘Ik ben in tien jaar zeven keer opgenomen’, zo eerlijk is hij in Kilmarnock. ‘Ik heb me jaren verstopt achter de fiets en achter de alcohol. Obsessief. Er was toen ik het uurrecord had geen berg meer te beklimmen. Toen kwam de crash. De psycholoog zei dat ik de emotionele leeftijd van 11, 12 jaar had.’
Hij zegt die donkere dagen achter zich gelaten te hebben. Hij is gescheiden, heeft zijn homoseksualiteit bekend, is klein gaan wonen. Hij geeft presentaties in het land, schrijft in een manisch tempo boeken. Maar op zijn best is hij, de man zonder rijbewijs, als hij de fiets pakt en de vrijheid tegemoet rijdt. Zo is het ooit begonnen.
Vijfentwintig jaar geleden viel een Schotse amateur het werelduurrecord van Francesco Moser aan. Graeme Obree slaagde op Old Faithful, de fiets die beroemd werd vanwege de wasmachinelagers.
John Volkers/ Volkskrant
De echte Old Faithful, de Ouwe Trouwe, staat in het nationaal museum van Schotland in Edinburgh. Twee replica’s zijn te zien in het Riverside Transport Museum in Glasgow, de komende dagen Europa’s sporthoofdstad. Faithful is een van de beroemdste fietsen uit de geschiedenis. Het katapulteerde de naam van Graeme Obree, de Vliegende Schot, in de sportgeschiedenis.
Tot die 24 uur in Hamar, waarin Obree het werelduurrecord van de Italiaanse wielerlegende Francesco Moser in twee pogingen aanviel, kende niemand de naam van de obscure tijdrijder. Een misverstand, vertelt hij in zijn woonplaats Kilmarnock. Hij had al jaren een man-tegen-man-duel gevoerd met Chris Boardman, de Brit die in 1992 olympisch kampioen individuele achtervolging werd. Zij tweeën kwamen als eersten op de tijdritten, daarna de rest ‘op minuten’. Alleen de Britse vakbladen schreven over hem.
Obree, tegenwoordig BBC-commentator, was een man van veel proberen en weinig lukken. Maar op nieuwjaarsdag 1993, hij had net een mislukking met een fietsenzaak achter de rug, kreeg hij het in zijn hoofd. Hij ging het werelduurrecord van Moser (51.151 meter) verbeteren. ‘Nee, niet aanvallen. Verbeteren. Ik vond het onacceptabel dat ik dat record niet had. Moser had ook maar twee armen en twee benen. Ik wist dat ik het kon.’
Dwaas idee
Het leek een dwaas idee van een wat mallotige coureur die zich als hardrijder in het peloton niet kon handhaven (‘de stopwatch was mijn vriend’). In zijn keuken ontwikkelde hij een fiets die hij op de achterkant van een enveloppe had ontworpen. ‘Een krabbel’, noemde hij de eerste schets.
Dat hij de lagers van een wasmachine gebruikte plus tal van andere goedkope producten – voor een bedrag van 70 pond, zegt de overlevering – maakte het verhaal meeslepend. Het oversteeg de atletische prestatie van Obree die zijn duel met de klok als uiterst pijnlijk omschreef. Hij verloor elk gevoel, van handen tot voeten, van kruin tot scrotum.
Nog meer dan de fiets, een witte constructie zonder de hoofdstang van zadel naar stuur, met een mountainbikestuurtje van 60 centimeter en met de smalst mogelijke trapas (65 millimeter), was de houding van de renner revolutionair. ‘Als een omaatje hing hij boven het stuur’, zo omschreef de Britse pers de stijl van Obree.
Revolutie
De Schot, die zijn jeugd veel was gepest en verlossing zocht op de fiets, had bedacht dat de skihouding voor de afdaling, de armen tegen de schouders, de ellebogen tegen het lijf, het bovenlichaam gevouwen, de beste positie gaf. Hij leunde op het kleine stuur, de kin boven het voorwiel, en zat in een andere, meer verticale hoek boven de trappers. Hij stond als het ware. Het leek een revolutie, het was een revolutie.
Dit voorjaar werd Old Faithful na 25 jaar voor het eerst getest in de windtunnel. Hoe verhielden Obree en diens fiets zich aerodynamisch bij een windstroom met een snelheid van 52,7 kilometer per uur in 1994, bij het tweede uurrecord van de Schot. Het was opzienbarend. Obree hoefde maar 350 watt te trappen op zijn wasmachinefiets. De meest geavanceerde baanfiets anno 2018 vergt 380 watt. Het betekende een voordeel van 1,5 kilometer per uur.
Botsing Hein Verbruggen
Dat een gekke Schot het werelduurrecord kaapte met een malle fiets en een abnormale houding deed de wereldbond UCI ingrijpen. In 1994 kwam de regelverandering, maar niet voordat Obree in Bordeaux het record had afgenomen van Boardman. Het werd 52.713 meter. Op de WK-baan van dat jaar, op Sicilië, kwam het tot een botsing tussen Obree en de officials van de UCI, geleid door de Nederlandse voorzitter Hein Verbruggen.
Obree in een koffietent in Kilmarnock: ‘Mijn zadel moest naar achteren. 5 centimeter. We kochten een dag tevoren een kinderzadel. Dat voldeed. Maar toen veranderde de UCI de avond tevoren de regel van het stuur. Ik ben toch gestart met mijn eigen stuur. Verbruggen probeerde mij te stoppen door de baan op te stappen, toen ik 3 kilometer onderweg was. Het was man tegen man. Ik had 3 seconden om na te denken. Ik zou geen centimeter zijn afgeweken, als Verbruggen was blijven staan.’
Superman-houding
De titelverdediger werd gediskwalificeerd. Een jaar later, een depressie voorbij omdat zijn broer Gordon was verongelukt, was hij terug. Op hoogte, in Colombia, en met een ander stuur pakte hij de titel op de 4 kilometer terug. Hij deed het in de zelfbedachte Superman-houding: twee armen gestrekt naar voren. Hij, de uitvinder tegen wil en dank, schreef opnieuw geschiedenis. De wereld kopieerde hem. Boardman reed een werelduurrecord in 1996 in die zit: 56.700.
De aerodynamische voordelen van de Superman-houding bleken later veel minder groot dan gedacht. Het was vooral een atletische prestatie. Obree: ‘Dat wil ik graag benadrukken. Want het gaat altijd over mijn fiets. Contractueel moest ik die meebrengen naar mijn optredens bij zesdaagsen. Ik was voor velen de gozer van die fiets, de aap van het trucje.’
Manisch depressief
Na zijn drie grote jaren verviel Obree, afgeserveerd bij de profploeg van Le Groupement omdat hij niet wilde meedoen aan de medicatie van het team, in zelfbeklag en zelfverwijt. Hij vond zichzelf een nietsnut, een vrouw en twee kinderen niet waard. Greep naar de fles. Of nog erger. Nadat hij voor de derde keer gered was van een poging zich het leven te benemen, werd de diagnose gesteld: manische depressiviteit met een persoonlijkheidsstoornis.
‘Ik ben in tien jaar zeven keer opgenomen’, zo eerlijk is hij in Kilmarnock. ‘Ik heb me jaren verstopt achter de fiets en achter de alcohol. Obsessief. Er was toen ik het uurrecord had geen berg meer te beklimmen. Toen kwam de crash. De psycholoog zei dat ik de emotionele leeftijd van 11, 12 jaar had.’
Hij zegt die donkere dagen achter zich gelaten te hebben. Hij is gescheiden, heeft zijn homoseksualiteit bekend, is klein gaan wonen. Hij geeft presentaties in het land, schrijft in een manisch tempo boeken. Maar op zijn best is hij, de man zonder rijbewijs, als hij de fiets pakt en de vrijheid tegemoet rijdt. Zo is het ooit begonnen.
Sorry, alleen geregistreerde gebruikers mogen berichten plaatsen in dit forum.