De Neel - Dat ze m’n kloten kussen: ‘Jean’ van Bart Jungmann

Recensie van Mariska Tjoelker / Het is Koers

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: toen ik Jean uit had, was ik in tranen. Die waren zo rond pagina 215 verschenen en op pagina 230 – da’s dus de laatste pagina – liepen ze nog altijd over m’n wangen. Niet iets wat je verwacht als je een biografie gaat lezen, nee.

En een biografie is het dus, het boek dat Volkskrant-journalist Bart Jungmann over Jean Nelissen heeft geschreven. Veel research moet erin hebben gezeten, en heel wat gesprekken ook. Met familie, vrienden, collega’s, vriendinnen die misschien ex waren maar misschien ook niet en natuurlijk met een aantal oud-renners en oud-voetballers – de mensen over wie Jean Nelissen schreef en met wie hij leefde. Het resultaat is niet alleen een boek over de journalist Jean Nelissen, maar ook over de tijd dat het maken van een krant nog letterlijk met lijm en schaar gepaard ging en sporters en journalisten nog vrienden waren. En het gaat daarnaast ook nog eens over de vergane glorie van het Limburgse mijngebied. Oh, en niet te vergeten: Jean is zeer zeker ook een boek over het begin van sportjournalistiek die verder gaat dan het obligate wedstrijdverslag.

En ach, het is dus ook een boek over de teloorgang van de alcoholist Jean – in alle triestigheid, ontdaan van het cachet dat hij eerder zo graag zag. Jungmann heeft oog voor dat ingewikkelde karakter van Nelissen, zonder daar ook maar enig moment over te oordelen. De ene keer was Jean de fanatieke nieuwsjager die niet gediend was van tegenspraak, dan weer de alcoholist die tijdens de Tourweken per se een eenpersoonskamer wil, om even later weer de romanticus te zijn, een man met melancholie als basis; een basis even onzichtbaar én allesbepalend als het ondergrondse mijngangenstelsel uit zijn geboortestreek.

Jean Nelissen stond gulzig in het leven, schrijft Jungmann op een gegeven moment, en ik heb het gevoel dat hij daarmee de spijker op de kop slaat. Gulzig in z’n werk en in z’n drang naar mooie verhalen, en minstens zo gulzig naar het rijke leven van de echte Bourgondiër. En degene die hem in zijn gulzigheid in de weg stond, kon rekenen op een welgemeend ‘Dat ze m’n kloten kussen!’ Na lezing van dit boek vraag je je verbaasd af hoe hij al die gulzigheid zo lang vol heeft kunnen houden.

Een voorpublicatie

[wielrennenlimburg.wordpress.com]

Prachtig verwoord. Zelf had ik ook een brok in de keel bij de laatste pagina. Een heel mooi boek.

Jammer dat een topic over de Neel amper reacties oplevert. Historische interesse lijkt zo nu en dan ver te zoeken op het forum.

Wat verwacht je dat wij die het boek (nog) niet gelezen hebben zeggen over deze recensie dan?

Overigens lees ik niets dat Jungmann heeft geschreven. Daar is het leven echt te kort voor.

Hoe kan ik weten dat jullie het boek niet gelezen hebben? Het is al een week of 3 uit. En als je het niet gelezen hebt lijkt Jean Nelissen sowieso ook nog een interessant onderwerp.

Ik heb Jean Nelissen altijd een verschrikkelijk slechte commentator gevonden. Hij wist bij wijze van spreken perfect dat de buurman van renner A sliep met de tante van renner C, etc. maar zodra het koersverloop - met name in de bergen - wat 'ingewikkelder' werd, raakte hij volkomen de draad kwijt.
Ook zijn 'stijl' van commentaar geven was niet de mijne. Ik hou nou eenmaal niet van dat overdreven, welhaast theatrale gedoe (Smeets heeft dat ook), maar dat is een kwestie van smaak.

Met mijn historische interesse is heus niets mis, hoogstens met mijn interesse in Jean Nelissen.

eens met El Chaba.
Ik herinner me Jean vooral van de saaie opvullingen waarmee hij urenlang Touretappes vulde. Lijstjes van het geldploegenklassement halverwege de Tour (wat sowieso nergens op slaat aangezien de eindafrekening veruit het meest relevant is, maar Jean bleef het jaar na jaar herhalen), lijstjes van opgaves van valpartijen, nog maar eens over Abdel Kader Zaaf beginnen.
Maar echt inzicht in topwielrennen en visie op topwielrennen zelden gehoord. En dat terwijl ik de man vele vele uren heb gehoord.
Dan kan z'n levensverhaal nog wel interessant zijn, maar zo zijn er wel meer kleurrijke mensen, die gemiddeld genomen vaak nog socialer zijn dan Nelissen bovendien ... zijn generatiegenoot Mark Vanlombeek was zonder meer een veel betere commentator, maar leek me een ook een veel prettigere persoon ...



1 keer gewijzigd. Laatste wijziging: 20/06/2015 15:51 door MarcoV.

Ik weet niet of ik Jean Nelissen een goede of slechte commentator vond. Hij was er gewoon. En maakte daarmee samen met Smeets onderdeel uit van mijn jeugd. Het klopt wel wat Marco zegt. Jean wist heel veel over de renners, maar begon dan droge verhandelingen te houden over nietszeggende lijstjes of feitjes. Dat hij niet bepaald prettig/makkelijk/sociaal in de omgang was blijkt ook wel duidelijk in het boek. Maar toch heeft hij veel betekend voor de sportjournalistiek. Vergeet niet dat het commentaar geven bij het wielrennen maar een neven-functie was. Jean is 25 jaar (hoofd)redacteur geweest van sporttak van dagblad de Limburger. Hij was een echte nieuwsjager en had vaak als eerste het belangrijke nieuws. In het boek lees je dan dat hij werkelijk in alle kamers in zijn huis (ja ook op het toilet) een vaste telefoon had. 24 uur per dag bereikbaar nam hij erg letterlijk. En zijn interesses ging verder dan wielrennen. Toen Mohammed Ali in Belgie was had Nelissen als eerste en interview met hem. En ook op voetbalgebied had hij vaak primeurs. Verder hij was vernieuwend in zijn interviews. Hij was één van de eerste in Nederland die sfeer- en achtergrondverhalen schreef over de sporters zelf.



2 keer gewijzigd. Laatste wijziging: 20/06/2015 16:53 door Lucho Herrera.

Laten we even buiten beschouwing dat werkelijk alles wat wat deze Bart in onze ogen prakt volslagen quatschgebak is.

De Neel is natuurlijk klassiek, historisch. Niet om zijn commentaar in gloriedagen (glorie schuin, tussen aanhalingstekens en met gedempte kotsnijd), om zijn antieken bijzettafelschap in betere commentaarkringen maar gewoonweg om zijn hilarische bijdragen -in eigen nadagen- bij Smeets' lantefanterprogram. Hoe Smeets zelfs in zijn meest geveinsde vriendschappelijke staat totheid er toe vervallen kwam Neeltje Jacoba zich zo te doen zetten op nationale tv zal wellicht nimmer volledig worden geklaard maar dankbaarheid zal, als noodzakelijk ontvankelijk geduwd, toch wel duidelijk zijn?

Zet een vleesgeworden sigaar met ongebreidelde brabbelnijd in de hoek van een muffig Frans zuipkot en laat hem op nationale televisie schubbekoppend zijn kreupele plurale tantum de ether vullen en je hebt Unintented Comedy Gold.

Hoe Smeets zelfs in zijn meest geveinsde vriendschappelijke staat totheid er toe vervallen kwam Neeltje Jacoba zich zo te doen zetten op nationale tv zal wellicht nimmer volledig worden geklaard maar dankbaarheid zal, als noodzakelijk ontvankelijk geduwd, toch wel duidelijk zijn?

Euhhh, nee. Het wordt mij niet duidelijker zo. Zelfs niet in mijn meest geveinsde vriendschappelijke staat totheid.



1 keer gewijzigd. Laatste wijziging: 20/06/2015 20:21 door Andere Peter.

Wat klets je hier ongelooflijk uit je nek. Zowel ten aanzien van Jungmann (zijn boeken over vd Velde, PDM en Nelissen zijn uitstekend) als Nelissen (die zijn gloriedagen uiteraard beleefde rond 1980 tijdens Tourzege van Joop, de periode dat de Neel waarschijnlijk miljonair was en zijn droom leefde in een groot kasteel).

Waar heb je die cursus leesbaar schrijven gevolgd ?

Ik heb het boek niet gelezen. Lucho heeft natuurlijk gelijk dat De Neel van onschatbare waarde is geweest voor de journalistiek, en voor het populair maken van de Tour in Nederland in het bijzonder, samen met Theo Koomen uiteraard. Of hij een sympathieke man was weet ik niet, ik heb nooit met hem hoeven werken. Weet dan wel weer dat boeken over onsympathieke figuren vaak interessanter zijn dan die over brave jongetjes.

Eens over het (trouwens ook beperkte denk ik) belang van Theo Koomen, maar was Nelissen inderdaad zo belangrijk voor het populair maken van de Tour in Nederland? De Tour was volgens mij sinds de jaren zestig (misschien zelfs al eerder door Jan Cottaar) en Jan Janssen sowieso al behoorlijk populair, maar werd in mijn herinnering héél populair na Kuipers overwinning op Alpe d'Huez in 1977. Dat zorgde voor een verhevigde belangstelling.



1 keer gewijzigd. Laatste wijziging: 20/06/2015 21:19 door sijbriskie.

Ik heb het over journalisten die de Tour groot hebben gemaakt, en zij zijn natuurlijk volstrekt afhankelijk van de prestaties van de renners als Kuiper, en omgekeerd. Ik dacht trouwens dat in de tijd van Jan Cottaar, en ik meen ook Bob Spaak (of is dat weer een andere commentator?) de Tour sowieso niet live op TV kwam en daardoor veel minder in de publiciteit was. Ik kan er natuurlijk naast zitten hoor, ik was toen nog niet op de wereld. Denk dat Cyclad dat zeker nog wel weet.



2 keer gewijzigd. Laatste wijziging: 20/06/2015 21:40 door Massimo.

Nelissen was er ook al bij in de jaren '60. Zijn voorgangers deden vaak zakelijk verslag. Nelissen bracht vaak als eerste het verhaal achter de sporter in beeld of op papier. Dat was in die tijd heel vernieuwend.

Wil ik geloven hoor. En hij is natuurlijk, al is het alleen maar door zijn decennialange aanwezigheid op tv, een soort van monument geworden dat van mij een biografie mag krijgen. Ben ook benieuwd naar het boek. Maar ik vroeg/vraag me alleen maar af of hij veel heeft bijgedragen aan het populair maken van de Tour in Nederland, zoals Massimo stelde.

O mijn god. Wat een drama. Misschien. Denk dat vele deze woorden kunnen herinneren. En ik denk dus zeker dat de Neel invloed heeft gehad in die jaren. Maar hoe groot ik zijn rol moet schatten weet ik niet.

Ok, natuurlijk. Maar wás de Tour toen al niet heel populair? Ik denk eerder dat de Tour zo populair is geworden door de tv-uitzendingen ervan en de Nederlandse successen.

Hahaha, ik versta je luid en duidelijk

Prikdude Schreef:
-------------------------------------------------------

> schubbekoppend zijn kreupele plurale tantum de ether vullen.

Je bedoelt tantrum? Dat zou ook beter bij jouw profiel passen. Tantum is een pijnstiller in de apotheek,

Grappig. Maar precies het omgekeerde van wat je in die passage zegt is waar. De Tour werd juist populair doordat het niet op tv was. Dat gaf ruimte voor de inkleuring door de eigen fantasie, geholpen door verhalende journalisten. Nederlandse successen hielpen, maar dan moet je aan Van Est etc denken. Theo Koomen was denk ik de laatste journalist die de koers nog inkleurde met wat had kunnen gebeuren. Die zag spanning wanneer er geen spanning was, maar wanneer de uitzending even wat spanning nodig had. De live-uitzending heeft die stijl onmogelijk gemaakt. (Koomen stierf in die zin precies op tijd). Nelissen hield zich aan de feiten, maar kon wel een goed verhaal vertellen. Paste in die zin nog wel in die traditie. Romanticus/wielerkenner, naast cynicus/buitenstaander Smeets. Ze vulden elkaar uitstekend aan. In een blad als De Muur en in de verbindingen tussen wielrennen en literatuur zie je nog wel de restanten van die verhalende stijl uit het begin.

In de tijd dat Nederland zijn beste Tours meemaakte, zo einde jaren '70, waren er meen ik nog maar zelden live etappes op tv. Ook de Tour van Zoetemelk in 1980 was lang niet elke dag live op tv. Dat Hinault niet opstapte in Pau, hoorden we op de radio. Pas in de loop van de jaren '80 werd de finale van elke etappe live uitgezonden. En hele etappes live, dat kwam meen ik nog steeds niet voor. Toen Geert-Jan Theunisse in 1989 won op Alpe d' Huez met een lange raid over meerdere grote cols, schakelde de tv pas in toen hij al ver voorop lag.

Punt is: de populariteit van de Tour (tenslotte reeds begonnen in 1903) liep ver voor op de doorbraak van de televisie (jaren '50), laat staan het live-wielrennen-op-televisie. Krantenverslagen en radio waren de media die hierin doorslaggevend waren, niet de tv. De tv nam over wat er allang was.



3 keer gewijzigd. Laatste wijziging: 21/06/2015 00:49 door Andere Peter.

In de jaren '50 (kom er maar in, JW) waren er meen ik geen live-uitzendingen van etappes. Misschien dat het incidenteel gebeurde in de jaren '60 en '70. De slotetappe misschien. Tot aan het einde van de jaren '70 werden de meeste etappes volgens mij niet live uitgezonden.

Nog meer Jean

[www.l1.nl]

[www.youtube.com]

Geheel met je eens dat radio en krant de Tour populair hebben gemaakt. Denk alleen wél dat de tv-reportages en het zien van bijvoorbeeld de overwinning van Kuiper op Alpe d'Huez tot een nóg grotere populariteit van de Tour hebben geleid. Er waren natuurlijk wel degelijk al lange samenvattingen op tv in de jaren zeventig die goed bekeken werden, en ikzelf zag destijds Kuiper rechtstreeks op de BRT Van Impe voorbijsteken. Het idee dat juist het niet zien voor de immense populariteit van de Tour heeft gezorgd lijkt me twijfelachtig. Het tegendeel is in ieder geval niet waar. Het zien winnen van Kuiper en Winnen op tv heeft er niet voor gezorgd dat de romantiek opeens verdween en dat er in de decennia daarna géén tienduizenden Nederlandse supporters op Alpe d'Huez stonden.



1 keer gewijzigd. Laatste wijziging: 21/06/2015 01:24 door sijbriskie.

O ja. De tv bracht de massa naar de koers. Dat ben ik met je eens. Maar Bocht 7 heeft net zoveel te maken met wielerromantiek als 'Broodje van Kootje' in Torremolinos te maken heeft met Spaanse cultuur.

Ook zonder tv volgde de massa van het begin af aan de Tour. Een blad organiseert het, hè? De tv als medium vergroot alles uit, maar voegde hier helemaal niets nieuws toe. Nou ja beeld. Duh.

Ik maak mij sterk dat de tv wel degelijk de romantiek op sommige punten verminderde. Je ziet de controle in de koers en er is geen romantiek meer aan voor eenzame vluchter Bert Timmer bij Abbeville - Le Havre. Je ziet dat het een kwestie van tijd is dat Mollema lost bij Froome. Toegegeven: er zijn ook momenten dat het tv-beeld romantiek toevoegt. Delgado die over zijn stuur hangt bij het dalen. Freire die over een vluchtheuvel springt in TdS. Maar welk effect is nu groter? Om dat te weten te komen zou je moeten meten of er nu meer romantiek is dan in pakweg 1955 of 1977. Dat kan niet en het hangt van persoonlijke taxaties af. We mogen dus ons gevoel laten spreken. Ik zeg: er was toen verhoudingsgewijs meer romantiek. We hebben nu wel meer romantiek in beeld.

En was de Tour in Nederland in 1952 of 1968 of 1983 minder populair dan nu? Ik zeg: nee. De Tour was toen minstens even populair. Ik denk zelfs populairder. De tv heeft ook veel andere afleiding gebracht, hè? Concurrentie voor de Tour.

De tv zorgde er alleen maar voor dat de romantiek die overbleef en de populariteit die bleef meer 'in your face' in beeld was. Daar door lijken die dingen te zijn toegenomen, maar dat is denk ik niet zo.

De invloed van de tv is wel groot op mondialisering, commercialisering en kapitaalstromen. Ik denk dat je wel een case kunt maken dat in de VS en Australië de tv het wielrennen populariseerde. Maar in de traditionele wielerlanden en zelfs Nederland waren die romantiek en de populariteit er al in hevige mate vóór de tv het wielrennen toonde.



1 keer gewijzigd. Laatste wijziging: 21/06/2015 01:55 door Andere Peter.

Jean Nelissen en wielerwedstrijden? Niet in huize Bromertà. Vanaf het moment dat de draaiknop op de TV de mogelijkheid bood om de BRT te ontvangen, mocht Mark van Lombeek in onze huiskamer het koersverloop deskundig en met heel veel passie van commentaar voorzien. Nog altijd zet de NOS/NPO de kijker langs de lijn, terwijl de Belg/Sporza het gevoel uitdraagt middenin de koers te zitten.

Grotendeels met je eens hoor. In ieder geval met wat je schrijft over romantiek. Maar romantiek en populariteit zijn niet identiek hè. En is 'de massa naar de koers brengen' niet ook een vorm van popularisering? En hoe vergelijk je de populariteit van de Tour door de decennia heen? Is niet zo eenvoudig lijkt me...

Maar even mezelf dan als voorbeeld nemend: als jongen van een jaar of acht, negen werd ik door wielrennen gegrepen door de beelden die ik op tv zag van beklimmingen tijdens de Tour. De groep die werd uitgedund...het lijden op de gezichten der gelosten...het dramatische daarvan...het steeds kleiner wordende groepje helden dat dat drama veroorzaakte...je voorstellen dáár bij te rijden...de enorme spanning, het epische van het schouwspel...dat zien was voor mij reden om voor eens en altijd wielerliefhebber te worden. En ik denk dat vele (hedendaagse) wielerliefhebbers soortgelijke ervaringen hebben.

edit: o ja, Jean speelde bij dit alles voor mij een zeer geringe rol.



2 keer gewijzigd. Laatste wijziging: 21/06/2015 15:29 door sijbriskie.

Mooi! En herkenbaar! Eerste bergetappe waarbij ik dergelijke herinneringen heb was de rit in de Pyreneeën in de Tour van 1986. Hinault zeer vroeg in de aanval en daarachter een elitegroepje met oa Lemond, Herrera, Millar, Hampsten, Zimmermann. Uiteindelijk won Lemond de etappe op Superbagneres.

Is het zelfs niet zo dat de Tour is opgericht door een krant, L'Auto, om erover te kunnen schrijven en zo meer exemplaren te kunnen verkopen?

Ook voor mij herkenbaar. Het begon bij een uitgebreide samenvatting van de Tour 1997 op Eurosport. De hoogtijdagen van Nelissen heb ik dus nooit meegemaakt. Er werd me steeds verteld dat het zo'n grote wielerman was, maar ik vond hem maar vermoeiend met inderdaad steeds weer dezelfde verhalen over Abdel Kader Zaaf, Eugene Christophe enz. Dieptepunt vond ik nog zijn laatste seizoen van Au Tour de Jean waarbij hij niet meer close up in beeld werd gebracht, omdat ie er zo vreselijk slecht uit zag.

Maar misschien had ik wel iets heel anders geroepen als ik dertig jaar eerder was geboren en was opgegroeid met Nelissen als commentator bij alle Nederlandse successen.

Herinner ik me ook ja. Hinault die naar eigen zeggen 'opende' voor Lemond...