RIP De Koning van de Kermiskoersen

POSTUUM Door Bart Jungmann Volkskrant

Richard Bukacki (1946-2024) reeg onder de Schelde de successen aaneen, als koning van de kermiskoers
Zijn sprinttalent dreef Zeeuws-Vlaming Richard Bukacki, op en top Zeeuws-Vlaming, vanzelf naar Vlaanderen. Daar was geld te verdienen. Grote ronden waren aan hem niet besteed, de kermiskoers was zijn habitat. ‘Hij kwam nog geen brug op.’



Een paar dagen na hun gesprek belde Guus van Holland hem op. Of zijn achternaam niet als Boekatsjkie moest worden uitgesproken? Ja natuurlijk, had Richard Bukacki geantwoord. Zo moest het. Maar van jongs af aan spraken ze hem aan met de u van Utrecht en die twee harde k’s. Jaren later zou de foute uitspraak fijn allitereren op zijn bijnaam: Richard Bukacki, koning van de kermiskoersen.

Oud-journalist Van Holland had de oud-wielrenner in maart 2023 aan de vergetelheid ontrukt voor een verhaal in het wielertijdschrift De Muur. Richard Bukacki mocht nog eenmaal, voor eens en voor altijd, uitleggen dat je dat niet zomaar wordt, koning van de kermiskoersen.

Maar eerst ging het dus over de achternaam en hoe die uit te spreken. Bukacki’s vader bleek een Poolse soldaat te zijn geweest, die in 1944 had geholpen de Duitse bezetter weg te jagen. Zijn gevecht eindigde in het dorpje Axel. Daar vond Bukacki senior de liefde van zijn leven. ‘Mijn vader is mijn moeder trouw gebleven. Heel goed van hem.’

Behalve dat hij elk jaar het Poolse aandeel in de bevrijding van Axel vierde, was Richard Bukacki op en top Zeeuws-Vlaming. De blik in dit stukje Zeeland is automatisch op het zuiden gericht doordat de Schelde Zeeuws-Vlaanderen van het overige land scheidt. Dat gold des te meer voor Bukacki. Zijn sprinttalent dreef hem vanzelf naar Vlaanderen. Daar was geld te verdienen.

Het begrip kermiskoers is zo’n honderd jaar oud. Brouwerijen en cafés besloten de kermis in dorpen op te vrolijken met kleine wielerwedstrijden. Dat werd zo’n doorslaand succes dat het niet eens kermis hoefde te zijn om toch een kermiskoers te organiseren. Toen Richard Bukacki zich aan het front meldde, waren er profploegen die zich in dit circuit hadden gespecialiseerd.

Als lid van wielerclub Het Vliegend Wiel uit Evergem met als eerste sponsor Pull Over Centrale reeg Bukacki de successen vanaf 1968 aaneen. Toch bleef hij boven de Schelde een naam die je alleen tegenkwam in de sportuitslagen. De verslaggeving van het wielrennen richtte zich op de grote ronden, de klassiekers en belangrijke koersen in eigen land. Tot zijn eigen woede (‘Ze hebben me laten stikken’) kwam Bukacki niet eens in aanmerking voor wedstrijden met nationale selecties.

In 1969 mocht zijn Belgisch ploegje deelnemen aan de Ronde van Spanje. Ook op dat niveau mengde hij zich met succes in de massasprints. Het leverde hem zelfs de groene trui van beste sprinter op. Maar het succes was van korte duur. Na een week vertrok Richard Bukacki naar huis. De ereplaatsen hadden hem, omgerekend, zo’n 60 euro opgeleverd. Voor zo’n fooi ging hij niet nog eens naar een ver buitenland.

Noord-Hollander Jan van der Horst, die met Bukacki het seizoen daarop in de Caballero-ploeg reed, heeft zich daar altijd over verbaasd. ‘Met hem had elke ploeg een geheide winnaar in huis.’ Maar Wim de Waal, zelf ook een Axelaar, begreep het wel. ‘Richard kwam nog geen brug op. Hij was geknipt voor de kermiskoers.’ Als Bukacki niet zelf won in het gewoel op de vierkante kilometer, dan was de winnaar hem financieel wel iets verschuldigd. Zelfs de grote Eddy Merckx reed hem er niet zomaar af in Knesselare, Westrozebeke of Neeroeteren.

Tot op het laatst was Richard Bukacki betrokken bij het wielrennen, eerst als vertegenwoordiger en daarna als liefhebber. Daaraan kwam een einde toen hij volgens De Waal ten val kwam in het toilet, bewusteloos raakte en niet meer bijkwam. De koning van de kermiskoersen overleed op 12 januari.

Ik kende hem niet. Dus bedankt voor je geciteerd artikel.

Waarschijnlijk was hij katholiek. Zeeuws-Vlaanderen is nogal katholiek en was mede daarom een soort wingewest, waarschijnlijk terecht want katholiekers ... Wielrennen, toch wel een paapse sport. En ik? Een stijve calvinist. Maar tegen executies van een Servet, dat wel. Ik wil geen mensen op brandstapels. Behalve ... Ergens stiekem mag ik ze wel, die roomsen. Zolang ze maar onder de grote rivieren blijven.

Frederik D. Schreef:
-------------------------------------------------------
> Ik kende hem niet. Dus bedankt voor je geciteerd
> artikel.

Eens
>
Waarschijnlijk was hij katholiek
Dat is bij een Pool ook schering en inslag natuurlijk
>

> Ergens
> stiekem mag ik ze wel, die roomsen. Zolang ze maar
> onder de grote rivieren blijven.

Tis dan ook friet
Gr

De ploeg Pull Over Centrale Tasmanië zei me niets. Voor zover ik kon nagaan heeft de ploeg 1 jaar bestaan (1969). Opvallend (vind ik) dat een behoorlijk aantal renners van die ploeg van toen op jonge leeftijd is overleden. Ik heb geen onderzoek gedaan naar doodsoorzaken maar hieronder een lijstje van "jong gestorvenen":

- Willy Bocklant 44 jaar
- Freddy Decloedt 61 jaar
- Herman van Caester 62 jaar
- Leopold van den Neste 64 jaar
- Noel Vantyghem 46 jaar
- Remi Van Vreckom 57 jaar
- Lionel Vandamme 32 jaar
- Albert Vande Moortel 62 jaar
- Jean Pierre Wattiez 55 jaar

Te weten dat de gemiddelde levensverwachting voor die generatie 77 is zijn er veel ( 9 van de 28) véél jonger gestorven. Zij die 70+ werden heb ik niet meegenomen in deze lijst.

Zinvolle informatie? Waarschijnlijk niet

Opvallend? Vind ik wel

Viren que? Schreef:
-------------------------------------------------------
> De ploeg Pull Over Centrale Tasmanië zei me niets. Voor zover ik kon nagaan heeft de ploeg 1 jaar bestaan (1969).

> Opvallend (vind ik) dat een behoorlijk aantal renners van die ploeg van toen op jonge leeftijd is overleden. Ik heb geen onderzoek gedaan naar doodsoorzaken maar hieronder een lijstje van "jong gestorvenen":
>
> - Willy Bocklant 44 jaar
> - Freddy Decloedt 61 jaar
> - Herman van Caester 62 jaar
> - Leopold van den Neste 64 jaar
> - Noel Vantyghem 46 jaar
> - Remi Van Vreckom 57 jaar
> - Lionel Vandamme 32 jaar (laat het totaal gemiddelde al flink zakken)
> - Albert Vande Moortel 62 jaar
> - Jean Pierre Wattiez 55 jaar
>
> Te weten dat de gemiddelde levensverwachting voor die generatie 77 is zijn er veel ( 9 van de 28) véél jonger gestorven. Zij die 70+ werden heb ik
> niet meegenomen in deze lijst.
>
> Zinvolle informatie? Waarschijnlijk niet

Het hele universum is informatie, dus je kunt nooit nat gaan, wel dan!
Correlaties zijn vaak gemakkelijk te vinden en kunnen niettemin toch volstrekte onzin zijn. Maar causaliteit is een ander ding. Vraag een scholier bijvoorbeeld niet om de gemiddelde leeftijd te berekenen van dat befaamde voetbalteam van manager Matt Busby.

Op zich is er niks mis mee, dat iets je opvalt, al weet ik niet hoe je zo snel wist dat er zoveel jong gestorvenen waren. Ik had toch even niks te doen en heb het een en ander uitgezocht. PCS geeft een team van 27 renners uit 1968. Samen met jouw dodenlijstje kom ik op 29 renners. Dat kan uiteraard.

De gemiddelde leeftijd van alle renners komt uit op 70 min; de 12 gestorvenen (9+3=12) bereikten zo'n 57 jaar gemiddeld. De 17 nog in leven zijnde renners hebben toch al het redelijke gemiddelde gehaald van 79 jaar en zij kunnen met zijn allen dat gemiddelde nog behoorlijk opkrikken.

> Opvallend? Vind ik wel

Het aantal (11) gestorvenen ver beneden de AOW-leeftijd kun je best opvallend noemen. De twaalfde dode werd 83.
Om eventueel iets zinnigs te zeggen, zul je op zijn minst de doodsoorzaak moeten weten. Je kunt tenslotte op heel veel manieren het tijdelijke met het eeuwige verwisselen.

Om de wielrenners onder de prikkers gerust te stellen. Deze studie geeft een tamelijk rozig beeld, tenzij U natuurlijk geen TDF-renner bent natuurlijk.

Waar ik op "aansloeg" was dat toen ik de ploeg eens googlede er zoveel renners op (te) jonge leeftijd bleken te zijn overleden. Dat, in combinatie met de wetenschap dat er in het Belgische kermiskoersmilieu veel geslikt en gespoten werd, deed mijn wenkbrauwen fronsen. Zou er een verband kunnen zijn tussen dopinggebruik en de bovengemiddelde sterfte onder voormalige renners van deze ploeg? Dat zal ik waarschijnlijk nooit zeker weten. Van de renners uit het lijstje heb ik geen doodsoorzaak kunnen achterhalen. Echter, het is bekend dat, zeker in de tijd dat deze ploeg actief was, er nogal eens naar (soms letterlijk) paardenmiddelen werd gegrepen om de prestaties te verhogen. Amfetamines in alle soorten en maten bijvoorbeeld, afgetopt met wat opiaten tegen de pijn. Pot Belge, heette dat, meen ik. Je ging er harder van fietsen, maar na je wielercarrière bleek je keihard verslaafd te zijn en jaren roofbouw op je lijf hebben gepleegd. Niet echt goed voor de gemiddelde levensverwachting.

Viren que? Schreef:
-------------------------------------------------------
Waar ik op "aansloeg" was dat toen ik de ploeg eens googlede er zoveel renners op (te) jonge leeftijd bleken te zijn overleden. Dat, in combinatie met de wetenschap dat er in het Belgische kermiskoersmilieu veel geslikt en gespoten werd, deed mijn wenkbrauwen fronsen. Zou er een verband kunnen zijn tussen dopinggebruik en de bovengemiddelde sterfte onder voormalige renners van deze ploeg? Dat zal ik waarschijnlijk nooit zeker weten. Van de renners uit het lijstje heb ik geen doodsoorzaak kunnen achterhalen. Echter, het is bekend dat, zeker in de tijd dat deze ploeg actief was, er nogal eens naar (soms letterlijk) paardenmiddelen werd gegrepen om de prestaties te verhogen. Amfetamines in alle soorten en maten bijvoorbeeld, afgetopt met wat opiaten tegen de pijn. Pot Belge, heette dat, meen ik. Je ging er harder van fietsen, maar na je wielercarrière bleek je keihard verslaafd te zijn en jaren roofbouw op je lijf hebben gepleegd. Niet echt goed voor de gemiddelde levensverwachting.

Natuurlijk zou het kunnen, zeker omdat het hier een kleine selectie betreft. De ploeg bestond ook maar even. Ik ben van oorsprong een echte atletiek-kenner en volg het nog intensief, zij het dat ik niet meer aan analyses doe. Maar als je kijkt naar een selecte groep, de krachtpatsers, voornamelijk uit het voormalige Oostblok, maar niet alleen, dan bekruipt me dat gevoel ook: veel te vroeg overlijden. Het probleem is altijd wel, dat er dan nog geen causaliteit bestaat, want topsporters kunnen in hun latere leven ook getriggerd door andere factoren hun leven ruïneren in lichamelijke of psychische betekenis.

Hoewel het nooit in absolute zin werd bewezen, bestaat er bijvoorbeeld nog altijd het vermoeden, dat met name in de Benelux, eind tachtiger en begin negentiger jaren van de vorige eeuw, er evident veel dodelijke slachtoffers in de wielerwereld vielen (hart gerelateerd). Waaraan werd gedacht laat zich gemakkelijk raden.

In het boek (naslagwerk beter) Bloedvorm van Peter G. Janssen wordt dit laatste echter naar het land van de fabels verwezen.

Leuk artikel, thanks.